Zaopatrzenie ludności Milna w wodę
Dodane przez maria dnia Listopada 18 2010 19:15:01
Zaopatrywanie się ludności Milna w wodę.
Człowiek od zarania ludzkości związany jest z wodą. Łatwe pozyskiwanie tego życiodajnego płynu, było decydujące przy wyborze miejsca na osadę. Powstawały, więc one początkowo wyłącznie nad rzekami i jeziorami. Dopiero, gdy tam zrobiło się ciasno i nauczono się budować studnie, osiedla rozprzestrzeniły się na tereny bez wód powierzchniowych. Wodę do takich osiedli dowożono początkowo w beczkach.
Wszystkie przysiółki Milna też rozłożone są wzdłuż rzeki i jej dopływów. Woda w tych ciekach jest doskonała, bo wszystkie biorą początek i zasilane są ze źródeł.
Nasi przodkowie wodę brali głównie ze źródeł a dla zwierząt również z rzeki.
Większe wydajniejsze źródła pogłębiano i obudowywano kamieniami tak by można było zaczerpnąć wodę wiadrem. Później dodano im prostokątną drewnianą obudowę nadziemną, która osłaniała je przed zanieczyszczeniami. Tak obudowane źródła nazywano "kyrnicami";
/krynica /. Jest to spolszczona ukraińska nazwa "kyrnycia";.
Każda kyrnica zaopatrzona była w "kluczkę"; / kij z hakiem /, do której zaczepiało się wiadro i wyciągało wodę.
Poniżej kyrnic budowano "badunie"; / pralnie /, przez które przepływał cały lub część strumienia wypływającego ze źródła. Zapewniało to stałą czystość wody w baduni.
Badunia to prostokątne zagłębienie obudowane kamieniem lub drewnem z kładkami z grubych desek / bali /, na których "pranikiem"; / kijanka / wykonywano pranie. Na zimę aby osłonić badunię przed zawiejami i zadymkami śnieżnymi, obudowywano je snopkami słomianymi na konstrukcji ze słupów i żerdzi.
Z każdej kyrnicy korzystało około 20 gospodarstw. Ci, którzy mięli bliżej do rzeki, z niej brali wodę dla zwierząt a z kyrnicy tylko do celów spożywczych. Dalej mieszkający wozili wodę w beczkach.
Takie rozwiązanie przetrwało ponad 300 lat, w okresie 400 letniej naszej bytności na Kresach. Dopiero w okresie zaboru austriackiego wybudowano we wsi trochę zbiorowych studni głębinowych z obudową z bali dębowych. Miały one przekrój prostokątny. Betonowe studnie najpierw z kręgów a później monolityczne rozpowszechniły się po I Wojnie Światowej. Najpierw studnie i kilka pomp wybudowano w drugiej połowie międzywojennego dwudziestolecia. W miarę rozrastania się wioski w tym czasie / Paświsko, Kawałeczek, Parcelacja, wydłużony Tamten Koniec i Kątek oraz nowe fragmenty Krasowiczyny i Podlisek/, pojawiło się tam obok studni kilka kyrnic z kręgów betonowych.
Studnie betonowe budowano indywidualnie lub na granicy do spółki z sąsiadem. Rzadziej robił to większy zespół. Niektórzy wchodzili do spółki do czasu wybudowania swojej studni. W miarę budowy studni drewnianych malała liczba użytkowników kyrnic a po rozpowszechnieniu się studni betonowych, zmalało użytkowanie jednych jak i drugich. Niektóre kyrnice np .na łące hnatijowej w Tamtym Końcu , czy na łące Botiuka 13 zupełnie przestały być użyteczne.
KYRNICE I STUDNIE BUKOWINY.
Kyrnice z obudową drewnianą. W nawiasie użytkownicy 1944r.
Łąka Botiukowa 13 / nieużytkowana / wcześniej do 20 użytkowników
Łąka Gaździckich 114- 10 uż./ 89,109-111,114-119/ wcz.20
Łąka hnatijowa / nieużytkowa / wcześniej około 20 użytkowników
Koło Wuzera- 8 uż / 2-4, 71, 72, 74, 144 / wcz.22 uż.
Kyrnice z kręgów betonowych
1. Kawałeczek- 10 użytk. / 42-46, 48, 51-54 /
2. Koło Raroga 148- 7 uż. / 147-149, 152, 154, 156, 162 /
3. Bieniaszewski 157.
Ponadto na Paświsku była kryniczka / jeden krąg wpuszczony w ziemię/, z której korzystał Baran 158 i Zaleski 161. Brali z niej wodę również wszyscy pracujący w polu w tym rejonie.
Studnie zbiorowe z obudową drewnianą.
1. Zawadzki 8 -11 uż. /6-14, 69, 70/, wcześniej 21 użytk.
2. Zaleski 61 - 9 uż. / 25-31, 60,61/ wcześniej 17 użytk.
3. Pawłowski 80 -13 uż. / 79, 83, 135-142/ wcz.14 użytk.
4. Jakimczuk 85 -18 uż. / 84-86, 121-133/ wcz.20 użytk.
Dawniej prawdopodobnie były też kyrnice na źródle przy ścieżce z Paświska do Baranowej Uliczki a także jakaś pośrednia na odcinku Botiuk 13- Baran 38. Wcześniej gdy nie było Paświska mieszkańcy tego rejonu mogli brać wodę z rzeki , bo nie niosła zanieczyszczeń.
Studnie betonowe z kręgów i monolityczne.
1. Lis 5
2. Raróg 19- Szeliga 20
3. Krąpiec 21
4. Baran 22- Gumienny 23
5. Suchecki 24
6. Głowacki 32+31 czasowo
7. Baran 38 /36-39/
8. Pawłowski 47
9. Mazur 49
10. Pawłowski 50
11. Czapla 57+33, 34, 35, 55, 56, czas
12. Zaleski 59
13. Zaleski 62
14. Zaleski 63
15. Krąpiec 64-65+17, 18 czas
16. Zaleski 66+15, 16 czas.
17. Zaleski 67- Majkut 68
18. Głowacki 73
19. Letki 75- Maliszewski76+77 czas.
20. Łoik 78
21. Suchecki 87
22. Hnatów 88
23. Zaleski 80
24. Zając 91
25. Maliszewski 92-Dudyński 93
26. Futryk 94
27. Szeliga 95
28. Głowacki 97- Majkut 98+99 czas.
29. Petryszyn 101- Syrotiuk 102+100 czas.
30. Zając 103
31. Głowacki 104-Majkut 105
32. Zając 108
33. Syrotiuk 112
34. Czapla 113
35. Marcjasz 120 /pompa/
36. Marcinków 134
37. Letki 143
38. Marcinków 146
39. Zaleski 150- Krąpiec 151
40. Suchecki 153
41. Zając 155
42. Szeliga 159- Majkut 160
43. Letki 164+163 czas.
44. Szeliga 165
Na Paświsku Baran 158 i Zaleski 161 korzystali z kyrniczki a Baran 162 z kyrnicy rarogowej. W lesie gospodarstwa w luźnej zabudowie miały swoje studnie. Brak danych o studniach na kolonii leśnej.
KYRNICE I STUDNIE KAMIONKI:
Studnie prywatne- pompy:
1. Zakrzewska Józefa 1
2. Bieniaszewski Antoni 10
3. Zaleski Piotr 144
Studnie- pompy zbiorowe przy ulicy:
1. Zaleski Antoni 33 i Dec Kazimierz 34- wspólna
2. Krąpiec Stanisław 41 + sąsiedzi
3. Marcijasz Michał 57+56+/58-62/+/132-137/
4. Jan Dec 127+ sąsiedzi
5. Zaleski Piotr 65 Zaleski Jan 66+ 4 rodziny
Kiernice i badunie zbiorowe:
1. Łąka naprzeciw Franciszka Barana 23- przy baduni 3 długie ławki do prania. Przy
każdej ławce mogły prać 2 kobiety, czyli równocześnie 6 praczek.
2. Zaleski Józef 114 i Odżga Jan 115 - wspólna na prywatnym ogrodzie.
3. "W Ulicy";- na końcu ulicy koło Pastuszki Marcina 121i Romanów Michał 122.
Kiernica i badunia obudowane deskami.
4. Koło Kandyrały 73- wybetonowane źródło po prawej stronie ul. Kątek za
Karczmiskiem. Woda wypływała spod kamieni do baduni.
5. Koło Gruntowskiego 111- przy skręcie na Kątek. Zimą kiernica i badunia obijana
deskami, ponieważ woda parowała i była ciepła.
5. Koło Andrzeja Poszwy 85
6. Koło Mikołaja Marcijasia 91
7. Koło Zaleskiego Szczepana 106
8. Na Kamiennej Górze r11; wspólna dla 4 rodzin
9. "Do Kierniczki";- źródło na pastwisku Huk. Tam pojono bydło.
Mazur Franciszek 104- prywatna
Mikołaj Miazgowski 146 sam przekopał rów do rzeki Huk i na źródle miał kiernicę i badunię.
Opracowanie:
Bukowina - Adolf Głowacki
Kamionka- Maria Zaleska / Dec/